Είμαι στη δυσάρεστη θέση να ενημερώσω ότι το ΔΣ της Ελευσίνας 2021 Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης αποφάσισε την καταγγελία της σύμβασής μου ως Καλλιτεχνικής Διευθύντριας της Ελευσίνας 2021, με μία προσχηματική απόφαση, η οποία επιχειρεί να χρεώσει σε μένα μακροχρόνιες αδράνειες της Διοίκησης, που έχουν οδηγήσει το όλο εγχείρημα σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, αν όχι σε αδιέξοδο. Ως δημιουργός του οράματος, της πρότασης και του καλλιτεχνικού προγράμματος που χάρισε στην Ελευσίνα τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και ως ο άνθρωπος που εργάζεται συστηματικά εδώ και έξι χρόνια για την υλοποίησή του, αλλά και ως κάτοικος και πολίτης αυτής της πόλης που ενδιαφέρεται για το τι θα αφήσει στην πόλη η ΠΠΕ, οφείλω να εκθέσω την κατάσταση, εξηγώντας γιατί η απόφαση καταγγελίας της σύμβασής μου είναι προσχηματική, ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το εγχείρημα και πού οφείλονται οι καθυστερήσεις της υλοποίησης, τι έχει γίνει μέχρι τώρα στον τομέα του καλλιτεχνικού προγράμματος και ποια είναι τα νέα προβλήματα που προκαλεί η απομάκρυνσή μου.
Ο προσχηματικός χαρακτήρας της απόφασής απομάκρυνσής μου έγκειται στο γεγονός ότι μου ζητήθηκε μέσα σε πέντε εργάσιμες μέρες να καταθέσω τις τελικές εισηγήσεις για όλα τα έργα και τις δράσεις του καλλιτεχνικού προγράμματος του 2020 και του 2021 προκειμένου να προχωρήσει το ΔΣ σε συμβασιοποίηση των έργων, ενώ το ΔΣ γνωρίζει πολύ καλά ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο βάσει των εσωτερικών διαδικασιών της εταιρείας. Για να κατατεθεί η τελική εισήγηση για ένα έργο, πρέπει πρώτα η διοίκηση να ορίσει στην Καλλιτεχνική Διεύθυνση πώς θα προσεγγίσει το συγκεκριμένο έργο σε επίπεδο ανάθεσης. Υπάρχουν εισηγήσεις όπως αυτή για το πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών “PA Initiator” ή για το έργο της Λουκίας Αλαβάνου “On the way to Colonus”, που έχουν κατατεθεί ήδη από το Μάρτιο και τον Ιούνιο του 2019 αντίστοιχα και ακόμη δεν έχουν συμβασιοποιηθεί για τους παραπάνω λόγους, όπως και εισηγήσεις για άλλα 12 έργα και δράσεις που κατατέθηκαν πριν από τις 30 Ιανουαρίου 2020 δεν έχουν εξεταστεί ακόμα από το ΔΣ. Αφού, λοιπόν, το ΔΣ επιθυμεί να επιταχύνει τις διαδικασίες, γιατί δεν ξεκινάει με αυτές τις εισηγήσεις;
Ο παρεμβατικός ρόλος της πολιτικής ηγεσίας
Η απόφαση είναι επίσης προσχηματική γιατί κρύβει το γεγονός ότι η απομάκρυνσή μου είναι επιταγή της πολιτικής ηγεσίας, η οποία είχε ανακοινωθεί ήδη στη συνέντευξη τύπου που έδωσε για την Ελευσίνα το Νοέμβριο του 2019 η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού παρουσία του Δημάρχου Ελευσίνας. Πρόκειται για ευθεία και βίαιη παρέμβαση στο καλλιτεχνικό έργο, η οποία είναι εντελώς αντίθετη με τις αρχές λειτουργίας του θεσμού της ΠΠΕ και τα κριτήρια απονομής του Βραβείου Μελίνα Μερκούρη που κάνουν λόγο για σεβασμό της αυτονομίας της καλλιτεχνικής ομάδας. Γενικά, από την αρχή της λειτουργίας της εταιρείας, ένα βασικό πρόβλημα, που καταγράφεται επαναληπτικά στις εκθέσεις αξιολόγησης της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι ο εκτελεστικός και όχι στρατηγικός ρόλος του ΔΣ. Αντίθετα με τις συστάσεις της Επιτροπής, το ΔΣ γίνεται ολοένα και πιο εκτελεστικό, ακυρώνοντας στην ουσία το ρόλο και τη λειτουργία των στελεχών της εταιρείας. Πλέον, η όλη διαχείριση του έργου γίνεται στην ουσία από τη Μπουμπουλίνας, με το Γενικό Γραμματέα Σύγχρονου Πολιτισμού να αναλαμβάνει ρόλο “project manager” του έργου, όπως ανακοινώθηκε και στη συνέντευξη τύπου του ΥΠΠΟΑ το Νοέμβριο και τα μέλη του ΔΣ να αναλαμβάνουν τομείς του έργου όπως πχ τη μουσική, τα προγράμματα κατάρτισης, την επικοινωνία κ.ο.κ.
Η αποτελεσματική υλοποίηση του προγράμματος της ΠΠΕ απαιτεί μια πολύ καλή συνεργασία ανάμεσα στο ΥΠΠΟΑ, το Δήμο, το ΔΣ και τα στελέχη της εταιρείας, προκειμένου καθένας να είναι αποτελεσματικός στις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει. Ο ρόλος της κεντρικής κυβέρνησης και του ΥΠΠΟΑ είναι να εξασφαλίσει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο και τον απαιτούμενο προϋπολογισμό για τη λειτουργία του έργου. Ο ρόλος του Δήμου να εξασφαλίσει τις απαιτούμενες υποδομές. Ο ρόλος του ΔΣ και της διοίκησης της εταιρείας να εξασφαλίσει την αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία της εταιρείας.
Μέχρι στιγμής τίποτα από αυτά δεν έχει συμβεί, παρά τις επανειλημμένες συστάσεις της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων. Ειδικότερα, ακόμη δεν είναι σαφές ποιος είναι ο εξασφαλισμένος προϋπολογισμός για το έργο, ποιο είναι το ποσό που θα διατεθεί τελικά για καλλιτεχνικό πρόγραμμα και ποιο το διαθέσιμο ποσό για λειτουργικές δαπάνες. Επίσης, ακόμη δεν έχουν προσδιοριστεί οι διαθέσιμοι χώροι για τη φιλοξενία των εκδηλώσεων του καλλιτεχνικού προγράμματος, με αποτέλεσμα κάποιες από αυτές να μη μπορούν καν να σχεδιαστούν. Δεν υπάρχει ακόμη επαρκής στελέχωση της εταιρείας και δεν έχουν καλυφθεί ακόμη θέσεις – κλειδιά όπως αυτή του Τεχνικού Διευθυντή, παρ’ όλο που έχω επισημάνει την καταλυτικής σημασίας ανάγκη ύπαρξής του ήδη από τον Οκτώβριο του 2018.
Το πρόγραμμα που διαμόρφωσα και εξασφάλισε στην Ελευσίνα τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης απέναντι σε 13 άλλες προτάσεις, στόχευε στην ανάδειξη της πόλης σε ένα σύγχρονο πολιτιστικό κέντρο με διεθνή αναφορά και στο να λειτουργήσει η πόλη ως ένα μοντέλο πολιτιστικής αποκέντρωσης στην Ελλάδα. Ο φάκελος διαμορφώθηκε σε συνεργασία με μια ομάδα ανθρώπων από την πόλη της Ελευσίνας, οι οποίοι γνωρίζουν τόσο τις ιδιαιτερότητες όσο και τις δυνατότητες της πόλης, αλλά και σε συνεργασία με ένα ευρύ δίκτυο καλλιτεχνών από την Αθήνα και συνεργατών από την Ευρώπη, που έφερα εγώ στην πόλη. Αυτός ο συνδυασμός, Ελευσίνιων και Ευρωπαίων επαγγελματιών ήταν το κλειδί στην επιτυχία της διεκδίκησης του τίτλου, ενώ η ενσωμάτωση τους στην τοπική κοινωνία, είναι βασικός παράγοντας επιτυχίας του ίδιου του προγράμματος. Σήμερα, οι περισσότεροι από τους Ελευσίνιους που σχεδιάσαμε την πρόταση, είμαστε εκτός εταιρείας και έχουμε αντικατασταθεί από ανθρώπους που δε μένουν στην πόλη και σίγουρα δε θα είναι στην πόλη μετά το 2021.
Παρά τις δυσκολίες που περιέγραψα παραπάνω, μέχρι σήμερα έχουν ξεκινήσει οι δύο από τους 4 κεντρικούς θεσμούς, το Φεστιβάλ Συνοικισμός, ένα διεθνές φεστιβάλ σύγχρονων παραστατικών τεχνών, και η Συνάντηση Πολιτισμός 2030, το Διεθνές πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών VA Initiator, η Ευρωπαϊκή Γιορτή της Μουσικής, η καθιέρωση της 11/11 ως γιορτής με μια μεγάλη δημόσιου συμμετοχικού χαρακτήρα καλλιτεχνική εκδήλωση στην πόλη και πολλά άλλα έργα και εκδηλώσεις. Έχει γίνει πολύ συστηματική δουλειά στο επίπεδο της διεθνούς δικτύωσης της πόλης και συνεργασίες με κορυφαία ευρωπαϊκά δίκτυα, όπως το Festival Academy του European Festivals Association, το United Cities and Local Governments, το Culture Action Europe, το Διεθνές Δίκτυο για τις Σύγχρονες Παραστατικές Τέχνες IETM κ.α. Συνολικά, καταφέραμε να υλοποιήσουμε 17 έργα και δράσεις το 2017 και ενώ η εταιρεία δεν είχε ακόμη συσταθεί, 19 το 2018 και 20 το 2019.
Θεωρώ ότι η απόφαση του ΔΣ να απομακρύνει 10 μήνες πριν από την έναρξη των εορτασμών τον άνθρωπο που σχεδίασε το πρόγραμμα, κέρδισε τον τίτλο, δουλεύει σε αυτό τα τελευταία 6 χρόνια και το γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα και ζει και εργάζεται στην πόλη, προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη αστάθεια στην ήδη ασταθή κατάσταση του έργου και αφήνει σε εκκρεμότητα μία σειρά έργων και καλλιτεχνών. Τόσο η Διοίκηση της εταιρείας, όσο και η ηγεσία του ΥΠΠΟΑ και του Δήμου οφείλουν να απαντήσουν άμεσα στα εξής ερωτήματα:
1. Ποιο είναι το πρόγραμμα που θα υλοποιήσουν; Αυτό που έχω σχεδιάσει εγώ; Κάποιο άλλο;
2. Τι θα γίνει με τα έργα που έχουν σχεδιαστεί και πώς θα εξασφαλιστούν άμεσα οι καλλιτέχνες; Η εταιρεία θα πρέπει άμεσα να κάνει προσύμφωνα με όλους τους καλλιτεχνικούς συνεργάτες.
3. Γιατί η απόλυσή μου λειτουργεί προς όφελος και όχι εις βάρος της αποτελεσματικής υλοποίησης του προγράμματος; Και πώς, με τις ισχύουσες διαδικασίες και δομές, κάποιος άλλος που δεν έχει διαμορφώσει το όραμα, την ιδέα και το συγκεκριμένο πρόγραμμα, δεν έχει κάνει τις επαφές με τους συγκεκριμένους καλλιτέχνες και καλλιτεχνικούς συνεργάτες και δεν έχει τη βιωματική εμπειρία της καθημερινότητας της Ελευσίνας θα είναι πιο αποτελεσματικός στην υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος;
4. Ποιοι είναι οι χώροι (συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών τους προδιαγραφών) που θα φιλοξενήσουν τα έργα και τις δράσεις του καλλιτεχνικού προγράμματος;
5. Ποιος είναι ο εξασφαλισμένος προϋπολογισμός για το καλλιτεχνικό πρόγραμμα και ποιος για τις λειτουργικές ανάγκες της εταιρείας;
6. Ποιο είναι το σχέδιο παρακαταθήκης και τι θα αφήσει τελικά στην πόλη το πρόγραμμα που θα υλοποιήσουν;
Κέλλυ Διαπούλη
(τέως) Καλλιτεχνική Διευθύντρια
Ελευσίνα 2021 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
