Τα στοιχεία που δημοσίευσε πριν από λίγες μέρες η ΕΛΣΤΑΤ για τα τροχαία στους ελληνικούς δρόμους επιβεβαίωσαν αυτό που οι πολίτες αντιλαμβάνονται από τις ειδήσεις και την επικαιρότητα. Το 2023 σημειώθηκαν 646 θάνατοι στην άσφαλτο. Το 2024 έφτασαν τους 665.

«Η κακή συμπεριφορά των οδηγών στην Ελλάδα, ως αποτέλεσμα της αδιαφορίας της Πολιτείας να αντιμετωπίσει σοβαρά το πρόβλημα, έχει οδηγήσει να είμαστε συνεχώς στις τελευταίες θέσεις ανάμεσα στα κράτη της ΕΕ. Το 2024 η Ελλάδα κατατάχθηκε 25η ανάμεσα στα 27 κράτη» σχολιάζει στην «Κ» ο Γιώργος Γιαννής, επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Οδικής Ασφάλειας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Ο καθηγητής και Διευθυντής του Τομέα Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής του ΕΜΠ επισημαίνει πως «κλειδί» για τη βελτίωση είναι η ενδελεχής καταγραφή των ατυχημάτων με προτεραιότητα στην καταγραφή των ποιοτικών χαρακτηριστικών τους, έτσι ώστε να ακολουθεί στη συνέχεια μια ποιοτική ανάλυση που με τη σειρά της θα οδηγεί στη χάραξη των κατάλληλων πολιτικών.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο έμπειρος συγκοινωνιολόγος σημειώνει πως η πλατφόρμα που ανακοινώθηκε από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με στόχο τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας, είναι μία πολύ θετική κίνηση η οποία θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για αυτήν την ποιοτική ανάλυση των τροχαίων που χρειαζόμαστε.

Ενα ψηφιακό εργαλείο

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Καθημερινής στις 26.02.2025, πρόκειται για έναν ψηφιακό χάρτη που θα καταγράφει με ακρίβεια τα ατυχήματα στους δρόμους της Αθήνας, ο οποίος θα χρησιμοποιεί ανοιχτά δεδομένα (open data) και θα επιτρέπει την ακριβή αποτύπωση των σημείων όπου σημειώνονται τροχαία. Το ψηφιακό αυτό εργαλείο θα βοηθήσει δήμους και περιφέρειες να εντοπίσουν ποια είναι τα προβληματικά σημεία στο οδικό δίκτυο, όπως η ελλιπής σήμανση, οι κακοτεχνίες στο οδόστρωμα ή άλλα ζητήματα που οδηγούν σε τροχαία ατυχήματα, και να προχωρήσουν στις απαραίτητες διορθωτικές παρεμβάσεις.

Θα βοηθήσει δήμους και περιφέρειες να εντοπίσουν ποια είναι τα προβληματικά σημεία στο οδικό δίκτυο, όπως η ελλιπής σήμανση, οι κακοτεχνίες στο οδόστρωμα ή άλλα ζητήματα που οδηγούν σε τροχαία ατυχήματα, και να προχωρήσουν στις απαραίτητες διορθωτικές παρεμβάσεις.

Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το τεχνικό μέρος της πλατφόρμας είναι ήδη έτοιμο και αυτό που επεξεργάζεται σε αυτή τη φάση η αρμόδια ομάδα είναι ο τρόπος που θα «τοποθετηθούν» στον χάρτη τα στοιχεία της Τροχαίας Αττικής (για τον αριθμό των συμβάντων στην πόλη αλλά και τις παραβάσεις των οδηγών), μαζί με τα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ.

Οπως δήλωσε  υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, οι απαραίτητες διαδικασίες βρίσκονται σε φάση ολοκλήρωσης και σε 20 μέρες κατ’ εκτίμηση ο χάρτης θα είναι «στον αέρα» του maps.gov.gr.

Η μεγάλη εικόνα

Σύμφωνα με τον κ. Γιαννή πρόκειται για μια «καταρχήν εξαιρετική πρωτοβουλία και θα αποτελέσει μία ευκαιρία για την ψηφιακή αναβάθμιση του Δελτίου Τροχαίου Ατυχήματος, από την Τροχαία». Βέβαια, όπως τονίζει, ο ψηφιακός χάρτης από μόνος του δεν αρκεί διότι εκτός από τις θέσεις των οδικών ατυχημάτων πρέπει να εντοπίσουμε και τις αιτίες τους μέσα από τις κατάλληλες αναλύσεις με πρόσθετα στοιχεία που δυστυχώς λείπουν.

Κατά τον κ. Γιάννη, είναι απαραίτητο να προχωρήσουμε σε ειδικές μελέτες των δεικτών επίδοσης- key performance indicators– έτσι ώστε ν’ αποκτήσουμε τη μεγάλη εικόνα. «Ενώ στα περισσότερα Ευρωπαϊκά κράτη καταγράφονται συστηματικά στοιχεία για την παραβατικότητα των οδηγών (όχι τις παραβάσεις που πιστοποιεί η Τροχαία, αλλά το σύνολο της παραβατικότητας μέσω από δειγματοληπτικές έρευνες), στην Ελλάδα έχουμε πάρει “διαζύγιο” από τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων, αρνούμενοι ακόμη και τη σχετική κοινοτική χρηματοδότηση. Δεν γνωρίζουμε καθόλου ούτε πόσοι και πόσο υπερβαίνουν τα όρια ταχύτητας, πόσοι οδηγούν υπό την επήρεια αλκοόλ ή χρησιμοποιώντας κινητό και εάν φορούν ή όχι ζώνη και κράνος. Οσο δεν εντοπίζουμε τις πραγματικές αιτίες, τα ατυχήματα δεν μειώνονται» καταλήγει ο κ. Γιάννης.

Οι «κόκκινες» περιοχές σύμφωνα με το ΕΜΠ

Τα χρήσιμα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από τους χάρτες ψηφιακής αποτύπωσης των ατυχημάτων, μπορούν να φανούν από τα δύο εργαλεία που δημιούργησε πριν από τέσσερα χρόνια το Εργαστήριο Οδικής Κυκλοφορίας που διευθύνει ο κ. Γιαννής: τον χάρτη επικινδυνότητας εκδήλωσης τροχαίου ατυχήματος (νεκροί ανά πληθυσμό) και τον χάρτη σοβαρότητας τροχαίου ατυχήματος (νεκροί ανά ατύχημα).

Σύμφωνα με τον πρώτο χάρτη, η περιοχή με τον υψηλότερο δείκτη επικινδυνότητας για εκδήλωση τροχαίου ατυχήματος είναι ο δήμος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης. Ακολουθούν οι δήμοι Μαρκόπουλου-Μεσογαίας, Μεταμόρφωσης, Γλυφάδας, Περιστερίου, Φιλαδέλφειας-Χαλκηδόνας, Μοσχάτου-Ταύρου, Φυλής, Ελληνικού-Αργυρούπολης και Αχαρνών, οι οποίοι συμπληρώνουν την πρώτη δεκαδα.

Ο δήμος Αθηναίων βρίσκεται στη 13η θέση, ενώ τον χαμηλότερο δείκτη επικινδυνότητας έχουν οι δήμοι Σαλαμίνας, Ελευσίνας, Πεντέλης, Νέας Σμύρνης, Ζωγράφου, Μάνδρας-Ειδυλλίας, Πετρούπολης, Κορυδαλλού, Βριλησσίων και Βύρωνα.

Αναλύοντας περαιτέρω τον χάρτη ο κ. Γιαννής εστιάζει στα εξής σημεία:

• Η επικινδυνότητα στις περιοχές της Αττικής σχετίζεται με τον συνδυασμό κυκλοφοριακών φόρτων και αντίστοιχων ταχυτήτων που αναπτύσσονται στο συγκεκριμένο οδικό δίκτυο.
• Στις περιοχές με χαμηλούς φόρτους (κυρίως εκτός λεκανοπεδίου) ο αριθμός των εμπλοκών οχημάτων και η επικινδυνότητα είναι χαμηλή.
• Επίσης στις περιοχές με υψηλούς κυκλοφοριακούς φόρτους και κυκλοφορία συχνά σε συμφόρηση (κεντρικές περιοχές), οι ταχύτητας είναι χαμηλές και ο αριθμός των ατυχημάτων αναλογικά είναι χαμηλός.
• Στις περιοχές με κυκλοφοριακούς φόρτους ούτε υψηλούς ούτε χαμηλούς που επιτρέπουν την ανάπτυξη υψηλότερων ταχυτήτων (δυτικά και νότια προάστια) παρατηρείται υψηλότερη επικινδυνότητα.

Οταν ο συγκεκριμένος χάρτης συγκριθεί με αυτόν του δείκτη σοβαρότητας ατυχημάτων, φαίνεται πόσο πολυσύνθετο είναι το θέμα των τροχαίων.

Οπως εξηγεί ο κ. Γιαννής: «Ο δήμος Μάνδρας – Ειδυλλίας βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις όσον αφορά την επικινδυνότητα για εκδήλωση ατυχήματος, όμως στη σοβαρότητα του ατυχήματος, όταν τελικά αυτό συμβεί, αυτός ο δήμος βρίσκεται στην πρώτη θέση. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Ασπρόπυργο, μια περιοχή με χαμηλή σχετικά επικινδυνότητα στην εκδήλωση ατυχήματος, η οποία επίσης βρίσκεται στις πρώτες θέσεις σοβαρότητας ατυχήματος».

Ο δήμος της Αθήνας, από την 13η θέση στην επικινδυνότητα βρίσκεται στην 7η θέση από το τέλος όσον αφορά στη σοβαρότητα του ατυχήματος.

«Στην Αθήνα συμβαίνουν συγκριτικά λιγότερα ατυχήματα από ό,τι στην υπόλοιπη Ελλάδα, λόγω της έντονης κυκλοφοριακής συμφόρησης στην πρωτεύουσα. Τα ατυχήματα συμβαίνουν κυρίως βραδινές ώρες αλλά και αργίες, σε σημεία που οι οδηγοί αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες, όπως Κατεχάκη, Καλαμακίου κ.α.» εξηγεί ο κ. Γιαννής. Στην πραγματικότητα, στην Αθήνα συγκεκριμένα, το πρόβλημα με τις ταχύτητες που κινούνται τα οχήματα δεν είναι ότι είναι πολύ υψηλές, αλλά ότι σε πολλές περιπτώσεις είναι ακατάλληλες για τη στιγμή και την περίσταση.

Σε γενικές γραμμές, όσον αφορά τον χάρτη σοβαρότητας ατυχημάτων ο κ. Γιαννής παρατηρεί τα εξής:

• Οσο πιο πυκνοκατοικημένη είναι μια περιοχή, τόσο χαμηλότερες ταχύτητες αναπτύσσονται και τόσο λιγότερα ατυχήματα συμβαίνουν. Για τον λόγο αυτό οι περιοχές εντός του λεκανοπεδίου της Αττικής εμφανίζουν χαμηλότερη σοβαρότητα ατυχημάτων σε σχέση με τις περιοχές εκτός του λεκανοπεδίου.
• Η αυξημένη επικινδυνότητα στις δυτικές περιοχές της Αττικής (Μάνδρα – Ασπρόπυργος) ενδεχομένως οφείλεται στις υψηλότερες ταχύτητες που αναπτύσσονται στο υπεραστικό δίκτυο, σε συνδυασμό με την κατάσταση του οδικού δικτύου και τη συμπεριφορά των οδηγών της περιοχής και της αντίστοιχης αστυνόμευσης.

Επικίνδυνα σημεία στην Αθήνα

Την πολυσύνθετη φύση του ζητήματος ειδικά μέσα στις πόλεις, αποτυπώνουν και οι δύο από τις χειρότερες θέσεις στην Αθήνα, όσον αφορά την επικινδυνότητα για εκδήλωση τροχαίων ατυχημάτων. Πρόκειται για τη συμβολή των οδών Καποδιστρίου και Πατησίων και τη συμβολή της Κουμπάρη με τη Βασιλίσσης Σοφίας.

Οπως εξηγεί ο καθηγητής: «Και στις δύο περιπτώσεις, τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά αυτών των δρόμων και τα χαρακτηριστικά της κυκλοφορίας είναι τέτοια, που οδηγούν σε ατυχήματα γιατί δεν υπάρχει καλή ορατότητα. Την ώρα που ο δευτερεύον άξονας τρέχει, ο πρωτεύον δεν τον βλέπει. Σε αυτές τις δύο θέσεις, τις περισσότερες φορές τα ατυχήματα προκαλούνται λόγω ταχύτητας και παραβίασης κόκκινου. Είναι όμως διαφορετικό να παραβιάζεις κόκκινο φανάρι κάπου που σε βλέπουν οι άλλοι οδηγοί και άλλο να το κάνεις κάπου που δεν είσαι ορατός, ενώ περιστοιχίζεσαι από κτίρια».