Το Μέλλον Είναι Γένους Θηλυκού: Φεμινισμός της επόμενης γενιάς GenZ

Της Ελβίρας Μεντζελιώτη

Νέες γυναίκες από όλο τον κόσμο καταγγέλλουν την επιφανειακή ενδυνάμωση και ζητούν πραγματική αλλαγή.

Πριν από λίγους μήνες, εκπροσωπώντας τους νέους της Ελλάδας σε διάφορα συνέδρια, συνειδητοποίησα κάτι σημαντικό: τα δικαιώματα των γυναικών συζητιούνται σε πολυτελείς αίθουσες, αλλά σπάνια γίνονται αισθητά στην καθημερινότητά μας. Ναι, οι πολιτικές αλλάζουν, και η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ίση εκπροσώπηση στα διοικητικά συμβούλια είναι μια νίκη. Αλλά πόση σημασία έχει αυτό για μια νέα γυναίκα που προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με το πανεπιστήμιο, μια μερική απασχόληση και την απλήρωτη φροντίδα στο σπίτι;

Όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε την οδηγία που επιβάλλει την ισορροπία των φύλων στα διοικητικά συμβούλια έως το 2026, πολλοί το χαιρέτισαν ως μια ιστορική στιγμή. Η νομοθεσία αυτή, που απαιτεί τουλάχιστον το 40% των μη εκτελεστικών θέσεων να καλύπτεται από γυναίκες, ήταν μια σημαντική αλλαγή που ζητούσαν οι φεμινίστριες εδώ και δεκαετίες.

Όμως, πίσω από τους πανηγυρισμούς, υπάρχει μια πιο βαθιά συζήτηση: είμαστε έτοιμοι να ξανασκεφτούμε τι σημαίνει πραγματικά «ενδυνάμωση» για την επόμενη γενιά γυναικών;

Για τη Γενιά Ζ, ο φεμινισμός δεν αφορά μόνο την εκπροσώπηση σε υψηλές θέσεις ή την ίση αμοιβή. Αφορά την αμφισβήτηση των ίδιων των συστημάτων εξουσίας, την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο μετράμε την επιτυχία και τον επαναπροσδιορισμό της ηγεσίας. Ωστόσο, πολιτικές όπως η ποσόστωση της ΕΕ, αν και απαραίτητες, φέρνουν στην επιφάνεια ένα μεγάλο ερώτημα: αρκεί να ενταχθούμε στις υπάρχουσες δομές εξουσίας, ή μήπως πρέπει να τις διαλύσουμε και να τις ξαναχτίσουμε από την αρχή;

Ως Πρόεδρος της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Ισότητα των Φύλων στο Εθνικό Συμβούλιο Νεολαίας Ελλάδας, έχω δει πόσο μεγάλη επιτυχία μπορεί να είναι η εκπροσώπηση, αλλά και πόσο εύκολα μπορεί να γίνει παγίδα.

Γιορτάζουμε όταν οι γυναίκες «σπάνε την γυάλινη οροφή», αλλά σχεδόν ποτέ δεν ρωτάμε: τι συμβαίνει όταν τους ζητούν να μαζέψουν οι ίδιες τα σπασμένα γυαλιά;

Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλες αντιθέσεις. Είμαστε περήφανοι για την κληρονομιά της δημοκρατίας, αλλά στην καθημερινότητά μας αγωνιζόμαστε ενάντια σε βαθιά ριζωμένες πατριαρχικές δομές. Σύμφωνα με έρευνα της Eurostat, η χώρα μας βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ σε θέματα ισότητας των φύλων, ειδικά στην αγορά εργασίας και στις ηγετικές θέσεις. Ακόμα κι αν βλέπουμε περισσότερες γυναίκες στην πολιτική, η παρουσία τους είναι συχνά συμβολική και όχι ουσιαστική.

Είναι εύκολο να υποστηρίζουμε τις γυναίκες σε ηγετικές θέσεις ως τον απόλυτο στόχο. Οι εταιρείες λατρεύουν να δείχνουν λαμπερές διαφημίσεις με γυναίκες CEOs, συνήθως από προνομιούχα περιβάλλοντα, ως απόδειξη «προόδου».⁴ Όμως, αυτή η προσέγγιση με βάση την εικόνα κινδυνεύει να μετατρέψει τον φεμινισμό σε ένα απλό στατιστικό στοιχείο, αποκομμένο από την πραγματικότητα των περισσότερων γυναικών. Το ίδιο συμβαίνει όταν τοποθετούμε γυναίκες σε υψηλές θέσεις αλλά τους ζητάμε να λειτουργούν με βάση τα ίδια πατριαρχικά μοντέλα, που βασίζονται στο κέρδος, τα οποία τις περιθωριοποίησαν εξ αρχής. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: η εκπροσώπηση χωρίς αλλαγή είναι υποκριτική.

Όταν ήμουν Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νέων Ελλάδος, δούλεψα με αμέτρητες νέες γυναίκες που είναι εξαιρετικές, γεμάτες πάθος και έτοιμες να ηγηθούν. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν συστημικά εμπόδια που οι πολιτικές από μόνες τους δεν μπορούν να ξεπεράσουν. Τους λένε να «βάλουν τα δυνατά τους», αλλά πώς να το κάνουν, όταν δεν υπάρχει υποστήριξη για την απλήρωτη εθελοντική εργασία τους ή όταν τα μισογυνικά σχόλια θεωρούνται φυσιολογικά στον χώρο εργασίας τους;

Σήμερα, το Instagram, το TikTok και το X έχουν γίνει πεδία μάχης όπου οι φεμινίστριες της Γενιάς Ζ αμφισβητούν παλιές αντιλήψεις, καταγγέλλουν τα στερεότυπα, αποκαλύπτουν την παρενόχληση, υπερασπίζονται τα δικαιώματα των LGBTQ+ και δημιουργούν viral καμπάνιες που φέρνουν αλλαγές στον πραγματικό κόσμο. Παρόλα αυτά, ο ψηφιακός ακτιβισμός πρέπει να γίνει κάτι περισσότερο από «likes» και «retweets». Πρέπει να εξελιχθεί σε χειροπιαστές πολιτικές που απαιτούν λογοδοσία, γιατί μόνο έτσι θα γκρεμιστεί η πατριαρχία.

Η οδηγία της ΕΕ ξεκίνησε μια ακόμα σημαντική συζήτηση: Ποιες γυναίκες ενδυναμώνουμε και ποιες φωνές αγνοούνται ακόμα; Η αληθινή ενδυνάμωση πρέπει να αντιμετωπίσει τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά επίπεδα. Η ανύπαντρη μητέρα που παλεύει με δύο δουλειές, η μετανάστρια που βιώνει ξενοφοβία και εκμετάλλευση, η νεαρή κοπέλα στις θετικές επιστήμες που μάχεται το σύνδρομο της απάτης (εντάξει, είμαι ένοχη), οι δικοί τους αγώνες συχνά παραγκωνίζονται.

Αυτό φαίνεται στις συζητήσεις για τον φεμινισμό στον χώρο των εταιριών, την εμπορευματοποίηση της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας και την κουλτούρα του «girlboss». Αυτές οι έννοιες, που αρχικά ήταν δυναμικές, έχουν πια ενταχθεί στο καπιταλιστικό σύστημα και πουλούν την ενδυνάμωση ως προϊόν, όχι ως κίνημα. Το γεγονός ότι μόνο 1 στις 3 επιχειρηματίες παγκοσμίως είναι γυναίκα, λέει πολλά.⁶⁼ Δεν αντικατοπτρίζει έλλειψη φιλοδοξίας, αλλά την ύπαρξη αόρατων εμποδίων.

Η ένταση μεταξύ σταδιακής αλλαγής και ριζικού μετασχηματισμού είναι το κεντρικό δίλημμα του φεμινισμού της Επόμενης Γενιάς. Ενώ οι παλαιότερες γενιές αγωνίζονται για μια θέση στο τραπέζι, πολλές φεμινίστριες της Gen Z αναρωτιούνται αν αυτό το τραπέζι πρέπει να υπάρχει καν. Και ο ψίθυρος είναι συνεχής: «Μήπως πρέπει να φτιάξω το δικό μου, νέο τραπέζι;». Ως εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Νεολαίας Ελλάδας, δεν θέλω απλώς να μετράω πόσες γυναίκες είναι στο τραπέζι. Θέλω να ξέρω ποιος έχτισε το τραπέζι, ποιος καλείται και ποιανού η φωνή έχει σημασία όταν λαμβάνονται αποφάσεις.

Η ενδυνάμωση, στη νέα αυτή εποχή, δεν αφορά την ατομική επιτυχία, αλλά τη συλλογική απελευθέρωση. Στόχος είναι η δημιουργία συστημάτων όπου η επιτυχία δεν είναι παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, όπου η ηγεσία είναι ανθρώπινη και χωρίς αποκλεισμούς, και όπου η πρόοδος μετριέται όχι μόνο με τα κέρδη ή τις θέσεις, αλλά με την ποιότητα της ζωής και την ευημερία της κοινότητας.

Στην Ελλάδα, αν και η άμβλωση είναι νόμιμο δικαίωμα, οι συζητήσεις για την αυτονομία του σώματος ξαφνικά νιώθουμε πως είναι πιο επείγουσες και ευάλωτες. Οι πολιτικές μπορούν να αλλάξουν. Τα δικαιώματα μπορούν να αμφισβητηθούν. Γι’ αυτό πρέπει να χτίσουμε μια φεμινιστική κουλτούρα που να ξεπερνά τα νομικά πλαίσια, μια κουλτούρα που εκπαιδεύει, κινητοποιεί και διατηρεί επαγρύπνηση.

Η ενδυνάμωση δεν είναι ένα σλόγκαν για το Instagram. Είναι πολιτικές για οικονομικά προσιτή παιδική φροντίδα. Είναι ψυχολογική υποστήριξη για τα θύματα της έμφυλης βίας. Είναι εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία που διδάσκουν τη συναίνεση και τον σεβασμό. Στην 75η Επέτειο του Συμβουλίου της Ευρώπης, αυτές ήταν οι προτεραιότητες που εξέφρασαν οι νέοι εκπρόσωποι από όλη την ήπειρο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Το φεμινιστικό μέλλον δεν μας δίνεται έτοιμο από τις πολιτικές. Χτίζεται, κομμάτι-κομμάτι, από νέους ανθρώπους που αρνούνται να αρκεστούν σε επιφανειακές νίκες. Καθώς γιορτάζουμε τις σημερινές επιτυχίες, πρέπει να αναρωτηθούμε: Χτίζουμε ένα μέλλον όπου όλες οι γυναίκες μπορούν να ευημερήσουν, ή απλώς ξαναβάφουμε τους τοίχους των παλιών δομών εξουσίας;

Ο φεμινισμός της Επόμενης Γενιάς απαιτεί να στοχεύουμε ψηλότερα. Το μέλλον είναι γένους θηλυκού, ναι, αλλά είναι επίσης πολυδιάστατο, μετασχηματιστικό και ανατρεπτικό.

Η Ελβίρα Μεντζελιώτη είναι Πρόεδρος της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Ισότητα των Φύλων στο Εθνικό Συμβούλιο Νεολαίας Ελλάδας. Σπουδάζει Επιστήμη και Τεχνολογία Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και είναι ενεργό μέλος του Δικτύου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νέων και του EU Youth Hub, προωθώντας τη συμμετοχή των νέων στη χάραξη πολιτικής σε Ελλάδα και Ευρώπη.

Αυτό το άρθρο γνώμης δημοσιεύτηκε στην ενότητα NextGen Corner της Διεθνούς Έκδοσης του ΒΗΜΑτος, μιας πλατφόρμας για νέες φωνές που μοιράζονται τις απόψεις τους για τα σημαντικότερα θέματα της εποχής μας.

πηγή